چگونگی خلق یک ایده
عمادالدين زند (معمار – مدرس معماري)
در اين زمان كه تكنولوژي در خدمت طراحان و معماران است، دنياي ايده و ايده پردازي گستره ي بيشتري را در ذهن معماران و طراحان خلاق اشغال مي كند.
در دهه هاي گذشته ساخت بسياري از ساختمان هاي امروزي فقط يك تخيل به شمار مي رفت (كه البته در كشور ما هنوز اين چنين است) اما امروز با پيشرفت تكنولوژي در اقصی نقاط جهان شاهد ساخت ساختمان هاي بسيار پيچيده هستيم. قدرمسلم وضعيت اقتصادي جوامع در اين امر تاثير به سزايي دارد و نمي توان آن را ناديده گرفت. در كشور هاي پيشرفته تكنولوژي ساخت هر روز موانع را يكي يكي از جلوي راه بر مي دارد.به طوري كه معمار آزادانه به طراحي اشكال و احجام ساختمان ها مي پردازد، چنانكه گوي هيچ غير ممكني براي ساخت وجود ندارد و به راستي كه چنين است.در سراسر جهان شاهد ساختمان هايي هستيم كه بر اساس ايده هايي خلاقانه طراحي شده اند، ساختمان هايي با ايده هاي كاملا متفاوت اما اين ايده پردازي ها از كجا آغاز مي شود؟در اين مجال به چگونگي خلق ايده خواهيم پرداخت.
يك سوال مطرح است؛ ايده را از كجا بياوريم؟شايد اين چنين به نظر آيد كه خلاقيت ناگهان جايي برروي سطح ذهن ظاهر مي شود. اما اين تنها يك اتفاق نيست بلكه نتيجه ي نهايي يك سري تفكرات براي ساخت ايده است كه غير قابل رويت مي باشد و آرام آرام در زير سطح يك فكر آگاه شكل مي گيرد. اين روند مي تواند شناسايي شود بنابراين مي شود هوشيارانه آنها را پيگيري كرد و مورد بهره برداري قرار داد.
چگونه مي شود ايده هاي تازه به وجود آورد؟فرايند خلق ايده درست همانند توليد يك خودرو است. پرورش تكنيك عملياتي مغز و كنترل آن مسئله ايست كه بسيار قابل توجه است. درست مانند ممارست و تمرين كارهاي تكنيكي است كه براي استفاده ي صحيح از آلات و ابزار به كار گرفته مي شود. در تمام انسان ها قدرت سازندگي و خلاقيت وجود دارد، گاهي كمتر و گاهي بيشتر اما اين قدرت را مانند هر قدرت ديگر مي توان به وسيله تمرين و تلاش افزايش و ارتقا داد و با بكارگيري تكنيك هايي براي استفاده بهتر آن را هدفمند كرد.
جالب است كه بدانيم همه ما بزرگترين منابع ايده پردازي را در اختيار داريم. هر آنچه كه ما هر روز با آن سروكار داريم و مي بينيم و هر آنچه كه در اطرافمان مي گذرد منابع ايده پردازي به شمار مي رود. اما نكته قابل توجه در اين مسئله نهفته است؛ زاويه ديد .
گام اول: زاويه ديد
اولين قدمي كه بايد در اين مسير برداشت اصلاح زاويه ديد است.ما هر روز با هزاران تصوير روبرو هستيم كه از مقابل چشمهايمان مي گذرد. تابش شعاع نور از پنجره، رويش يك گياه از بين موزاييك هاي پياده رو، تصوير انسان هاي نشسته و ايستاده در ايستگاه اتوبوس، تاثير امواج بر ساحل، حركت برگ شناور در جوي آب، جهش هاي يك كودك و ميليون ها تصوير ديگر كه هر روز از كنار آنها عبور مي كنيم هر يك به تنهايي مي توانند منبع خلق هزاران ايده براي طراحي باشند. چگونه به آنها نگاه مي كنيم يا بهتر است بگوييم چگونه آن ها را مي بينيم.
معمولا به اطرافمان با چه كيفيتي نگاه مي كنيم؟ آيا جزئيات از نظرمان پنهان مي ماند؟ اين اولين و اساسي ترين مسئله در روند خلق يك ايده است.
كيفيت و همچنين چگونگي به ثبت رساندن تصاوير در ذهن بسيار مهم است اين مرحله درست همانند تامين مواد اوليه براي توليد است.
گام دوم: ذهن تحليل گر
از انجا كه شما آدم خوش سليقه اي هستيد بسيار اتفاق مي افتد كه به محض مواجه شدن با يك لباس زيبا ،يك ماشين زيبا ويا هر چيزي كه به نظرتان زيبا آمده آن را تحسين كرده ايد و يا برعكس از ديدن يك ساختمان نازيبا و يا يك تابلوي نقاشي نازيبا احساس نا خوشايندي را تجربه كرده ايد. قطعا اين احساس طبيعي است و از ذهن همه انسان ها مي گذرد اما آنچه كه در زهن يك طراح اتفاق مي افتد به همين جا ختم نمي شود.
تحليل زيبايي ها و نازيبايي ها دومين گام در مسير آفرينش ايده يا به عبارتي توليد ايده است.آيا از خود پرسيده ايم اين مبلماني كه بسيار زيبا به نظر مي رسد چه چيزي باعث زيبايي آن شده ؟آيا تركيب بندي و تناسباتش باعث اين زيبايي شده يا تركيب رنگي آن است كه اين زيبايي را به ما القا مي كند؟ كدام عامل باعث جلوه نماييش شده؟ چگونه است كه آن تابلو نازيبا به نظر مي رسد؟ تناسبات؟رنگ؟جنس؟ تحليل مداوم و كشف مداوم اين پاسخ ها تمرين بزرگ براي پرورش ذهن است.اين تحليل ها به ما نشان مي دهد كه چگونه يك زيبايي و يا يك نازيبايي بوجود مي آيد. به مرور زمان اين عادت خوب به بخشي از كيفيت دانسته هاي ذهني يك طراح تبديل مي شود چيزي كه در روند شكل گيري ايده نقشي مهم دارد.
گام سوم: توليد ايده
پس از جمع آوري مواد اوليه يا همان اطلاعات بصري و شناخت و بررسي همه جانبه ي آن ها نوبت به مرحله ي توليد مي رسد براي ذهني كه در ديدن عناصر و روابط آنها توانا ميشود استفاده از اين نشانه ها به طور جداگانه و گاه تركيب آنها نتيجه اي متفاوت و حيرت انگيز در بر خواهد داشت. در اين مر حله ذهن آگاه در مرز بين واقعيت و تخيل به دنبال خلق ايده مي گردد. در اينجا ذهن براي توليد يك ايده به طور خود آگاه يا نا خودآگاه به اطلاعاتي كه در آرشيوش قرار دارد مراجعه مي كند. تخيل يكي از قدرتمند ترين نيروهاي ذهن انساني است كه در اينجا به كمك ما خواهد آمد به طور مثال شکل پروانه اي كه به خاطر زيبايي فرم بالهايش در ذهن تحليل و ثبت شده بود اكنون مي تواند ايده اي براي خلق يك ساختمان باشد. دانستن اين نكته بسيار مهم است قدرت ساخت يك تركيب جديد از فهم روابط بر مي خيزد. جمع آوري اطلاعات خام كه در مرحله اول به آن اشاره شد در واقع به همان سادگي كه به نظر مي رسد نيست. اين مرحله چنان سخت است كه ما اكثرا تلاش مي كنيم از آن فرار كنيم و همواره آرزو مي كنيم و منتظريم كه يك باره ايده اي از آسمان نازل شود. زماني كه اينگونه عمل مي كنيم در واقع در همان مرحله اول در حال در جا زدن هستيم.
هر چه موضوعات بيشتري تحليل و وارد ذهن شده باشد شانس توليد يك ايده ي خلاقانه و جديد بيشتر مي شود. در اين جا اولين چيزهايي كه به ذهن مي رسند بسيار كوچك و ساده هستند.كمي صبور باشيد لازم نيست كه به آنها بپردازيد هرگز بهترين ايده ها اولين ايده ها نيستند. در اينجا قناعت كردن به آنها هرگز به نفع شما نيست. كمي به عقب برويد و هرگز فراموش نكنيد كه مروايد در اعماق آبهاست و الماس در عمق كوه ها.هميشه يك چيز بهتر وجو دارد، افكار نيازمند پرورش هستند بگذاريد ذهن به فرايند هضم افكار بپردازد.گاهي براي رسيدن به مقصود لازم است كه همه چيز را براي مدت كوتاهي رها كنيد و از آن فاصله بگيريد آنچه كه بايد انجام دهيد اين است كه تصاوير ناخوداگاه ذهنتان را به چرخه در آوريد و بگذاريد ذهن كار خودش را زماني كه در خواب هستيد انجام دهد. براي اين كار بايد مسئله را از خودآگاهتان خارج كنيد و در ناخودآگاهتان به پردازش آن بپردازيد. درست زماني كه انتظارش را نداريد ايده از اعماق درونتان پديدار مي شود و تصويري ذهن شما را فرا مي گيرد.پس از پديدار شدن ايده حالا به صبر و تامل نياز داريد تا بر روي آن كار كنيد تا كامل شود و درست همين جاست كه بسياري از ايده هاي خوب نابود مي شود. گاهي يك معمار شايد به اندازه ي كافي صبور نباشد تا به بررسي همه زواياي كارش بپردازد.اما بايد اين كار را انجام داد و شما به زودي در ميابيد كه آنچه خلق كرده ايد درست به همان خوبي است كه مي خواستيد و فراموش نکنید که همیشه یک ایده بهتر هم وجود دارد.
در دنياي امروز شناخت فرايند ايده پردازي به ما كمك مي كند تا براي حاصل شدن نتايج بهتر آگاهانه و هنرمندانه به آفرينش آثار خود بنشينيم.قدر مسلم اين آغاز راه است.
