مقاله تعامل خانه و شهر

چکیده مقاله :
روند زندگی در خانه های سنتی ایران ، دارای روح و حیات است . در حقیقت فرهنگ وخصوصیات روانی جمعیت استفاده کننده ، عاملی موثر در طراحی محیط مصنوع است . محیط مصنوع الگوی خود را از شرایط فرهنگی پیرامون می گیرد، لذا محله بندی ها ، توسعه و طراحی معابر ، فضاهای محله ای و بین محله ای علاوه بر شرایط طبیعی ، معیشتی، براساس اعتقادات ، سنتها ، فرهنگها و قومیتها استوار شده است . در اینجا سعی شده تا نسبت بین خانه و شهر بعنوان بسترو زمینه( فرهنگی، سنتی، اعتقادی و ….) بررسی شود. بررسی انجام شده در دو بخش آمده است .
بخش اول به بستر و زمینه تاریخی شهرکویری اردستان پرداخته ، به طوری که شکل گیری شهر و تعامل خانه باشهر پی گرفته شده در نهایت هماهنگی کامل با بوم منتج شده است .
بخش دوم به تغییر مفهوم خانه و شهر در اردستان پرداخته و عوامل ماهوی و ساختاری این تغییرات بررسی شده است . پیگیری این مبحث با تغییر نگرش مردم به زندگی وعدم هماهنگی ساختار شهر اردستان با وضعیت فعلی به پایان رسیده است .
از تمامی بحثهای ارایه شده در این مقاله آنچه حاصل شده به شرح زیر می باشد :
خانه جزیی از یک شهر بوده و هنگامی که کلیت شهر در هماهنگی کامل با خانه باشد ، خانه مفهوم واقعی خود را پیدا خواهد کرد . بنابراین اگر، خانه امروزی در شهر امروزی جوابگو نیست ، به علت ساختار شهر در جامعه امروز می باشد و به همین علت ، خانه دیروز در شهر دیروز پاسخگوبوده است . لذا ظهور مناسب هر کدام ، در شهرهایی که متناسب با آن نیستند ، امکان پذیر نمی باشد .

شاید بارزتر ین نمود ع ینی از معماری هر دوران خانه باشد که انعکاس افکار و ح یات زمانه حاکم بر آن دوران است ،لذا بررسی خانه ، همواره نم ا یشگر تحولات جاری در جامعه شکل دهنده آن می باشد . این مقاله با بررسی جا یگاه شهر در شکل گیری خانه ، سعی در مشخص نمودن رابطه متقابل شهر و خانه دارد . پرسش اصلی که در ای ن مقاله پیگی ری شده ، نسبت میان شهر و خانه می باشد و پاسخ گو یی به آن ، پرسش های د یگری را مطرح ساخته که از آن جمله ، دلای ل ماهوی تغ یی رات بنیادی در شکل گ یری شهر و خانه چیست ؟ یا به چه عل ت تم ایل مردم به زندگی در خانه های جد ید بیشتر است؟ و یا چرا خانه های قدیمی جوابگوی شهر های امروزی نیست ؟ و …….. .
برای پاسخگو یی به ا ین سوال ها و ملموس شدن مباحثی که در پی آمده ، یکی از شهرهای قدیمی ایران به عنوان نمونه موردی انتخاب شد ه ودر قالب ا ین شهر ، به سوال ها پاسخ داده شده است . شهر مورد نظر اردستان بوده که سابقه طولانی در تاریخ کشور ما دارد . لذا مباحث مربوطه ، در قالب تصویری از این شهر، بررسی خواهند شد

این تصو یر گو یای نکات بس یاری در مورد وضع یت معماری و ش هرسازی ایران است . مهمان ناخوانده ای که سر زده وارد شده و قصد تملک خانه را دارد . سوال های مطرح شده در چارچوب این تصویر و زمینه آن بررسی شده ، لذا مقاله مورد نظر در دو بخش آورده شده است.
بخش اول به بستر و ز م ینه تار یخی شهر اردستان پرداخته ک ه به نوعی ، تو ض یح نیمی از تصو یر است .در ا ین بخش به معرفی اردستان ، شکل گ یری شهر اردستان و تعامل خانه و شهر درآن پرداخته شده است . در این شهر مشخص شده که چگونه خانه مفهوم خود را در بستر شهر پ یدا کرده و در تعامل سازنده ای با شهر بسر می برد . این تعام ل به گونه ا ی ست که نیازهای ساکنان را جواب داده و کالبدی هماهنگ با بوم بوجود آورده است .
بخش دوم به بررسی علل ماهوی و ساختاری ورود مهمان ناخوانده (نیمه د یگر تصو یر ) پرداخته شده است . در ای ن بخش ، عوامل ماهوی و ساختاری تغ ییر مفهوم خانه و شهر د ر اردستان بررسی شده و شروع تغییرات ، ماهیت تغییرات و عوامل ساختاری تغ ییرات پی گرفته شده است . این بخش نشان داده ، خانه های جد ید که متناسب با ن یازهای جامعه امروز بوده ، دربافت قد یم اردستان تبلوری نام یمون پیدا کرده و خانه های ق د یمی بافت ن یز با وضع یت جد ی د هماهنگی نداشته ، لذا تضاد شدیدی در ساختار و کالبد بافت قد یم شهر اردستان حادث شده است . در انتهای این پژوهش ، نتیجه گیری کلی مباحث مطرح_
شده ، آمده است .طبق این نتیجه گیری ، هماهنگی کالبد با بوم و شرا یط فعلی جامعه ، باعث بوجود آمدن، شهری ، متناسب ب ا نیازهای امروزی مردم اردستان است . بررسی زمینه و بستر شهر کویری اردستان
موقعیت جغرافیایی اردستان
شهر اردستان در ۳۳ درجه و ۲۲ دقیقه عرض شمالی و ۵۲ درجه و ۳۷ درجه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار داشته ، از طرف شمال به بیابانهای کویری ، از طرف جنوب به برخوار و کوهپایه اصفهان ، از مشرق به نائین و انارک و از مغرب به شهرستانهای کاشان ونطنز محدود می شود.
شکل گیری شهر اردستان
” قنات ارون ه ” اساسی ترین عامل بنای شهر درنقطه فعلی می باشد ، بنابراین عامل عمده اقتصادی ، کشاورزی ،تحت تاثیر این قنات شکل گرفته است . از عوامل تاثیر گذار در شکل گیری شهر اردستان پدیده های طبیعی ( تبدیل دریاچه نمک به کویر ) که در شهر قبلی رخ داده و باعث جابجایی به مکان فعلی گشته است .

قنات ارونه
از آنجایی که پادشاهان ساسانی همواره در پی محو آثار اشکانیان ، تغییر نام و موضع شهرها بوده اند ونام خود را بر شهرهای که سازنده آن بودند می گذاردند ، لذا اردشیر بابکان در این شهر آتشکده ای بزرگ بر پا می کند. بنابر این عامل سیاسی _ مذهبی نیز در شکل گیری شهر فعلی موثر بوده است .
تعامل خانه و شهر در اردستان
خانه محل سکون آرا مش و راحتی است و استفاده کنندگان به آن تعلق خاطر دارند . این آرامش وسکون حاکم در خانه های سنتی باعث شده تا در پناه آن خانواده ها به تربیت فرزندان خود پرداخته ، رفع خستگی ناشی ازکار وفعالیت ، تداوم سینه به سینه فرهنگها وپیشینه تاریخی را به همراه داشته باشد. این اتفاقی است که در خانه های قدیم اردستان افتاده است . خانه های اردستان به دور از تفاخر و به رخ کشیدن خود کامگی صاحبان آن ، با کمال فروتنی و احترام به پیرامون خود ، در ارتباط با سایر فضاهای شهری می باشد .

ترکیب فضای بسته نیمه بسته و باز در خانه های اردستان
همچنین خانه های اردستان در ارتباط مستقیم با باغهای اطراف خود هستند . لذا بافت اردستان ترکیبی از فضاهای بسته ، نیمهبسته وباز می باشد .
به علت اعتدال هوا در اردستان به کارگیری تدابیر معمارانه همچون بافتهای کویری احساس نشده است ، لذا معماری آن خشتی بوده وعناصر استفاده شده در آن تاحدودی تعدیل شده است .

تدابیر معمارانه بافتهای کویری درخانه های اردستان تاحدودی تعدیل شده است نقض سطوح به هم فشرده بافتهای کویری ، نداشتن بادگیر و حیاطهای مرکزی چهار طرفه متراکم و همچنی ن داشتن روزنه های روبه بیرون ( بیشتر به باغ ) از ویژگی های بافت تاریخی اردستان می باشد که در نتیجه خانه های اردستان نیز از این شرایط برخوردار می باشد .
پیوند مستقیم خانه های قدیمی اردستان با طبیعت بسیار ملموس تر از سایر بافتهای کویری ایران می باشد لذا این ویژگی باعث به وجود آمدن نوعی سازماندهی خاص در شهر اردستان شده ، بطوری که کاملا قابل تشخیص از سایر بافتهای کویری می باشد .
تاثیر شهر در شکلی گیری خانه
انسان موجودی است اجتماعی، لذ ا نمی تواند بدون دیگران به زندگی خود ادامه دهد . از جهتی یکجا نشینی احکامی را برای انسان به وجود می آورد که برای ادامه زندگی در آن مجموعه ، رعایت آن الزامی است . این احکام به نوعی قراردادی اند ، یعنی کسانی که می خواهند جمعی داشته باشندوحول آن شکل بگیرند ، ملزم به رعایت آن احکام هستند . از نظر کالبدی احکامی وجود دارد که به مرور زمان حاصل شده است . این اتفاق در اردستان به صورت ملموسی رخ داده است به طوری که معماری آن ، در هماهنگی کامل با بوم بوده و تمهیدات لازم در جهت آسایش ساکنین اندیشیده شده است .
شهر فعلی اردستان به دوره ساسانیان بر می گردد و از آنجائی که آب نقش اساسی در این شهرها داشته است . از این رو ، جایی که آب نبوده ، شهری هم به وجود نیامده ، بنابراین مبنای این شهر به خاطر وجود قناتهای فراوان است .

مسیر حرکت آب عامل توزیع فضایی در شهر اردستان می باشد
رشته های قنات عامل توزیع فضایی در شهر اردستان می باشد . این شهر به شش محله قدیمی تقسیم شده که در حقیقت این محله ها مظهر قناتها بوده ، فضاهای شهری حول آن شکل گرفته اند.
آنچه از نقشه شهر اردستان بر می آی د هماهنگی کامل شهر با مسیرهای قنات بوده ، محله ها ومراکز آن ، طی حرکتی ارگانیک پا به پای مسیر قنات بوجود آمده و شکل گرفته اند . مظهر قناتها ومسیرهای آن در شش نقطه شهر بوده ، بنا براین شهر به شش قسمت تقسیم شده وفواصلی که میان این شش مرکز به وجود آمده به وسی له باغها پر شده است . هر مرکز از این مراکز، از طریق مسیر هایی به هم وصل شده اند که از میان باغات می گذرد، بنابراین الگویی کاملا متمایز از نظر شهری با سایر شهرهای ایران ( حتی به لحاظ هندسی) دارد . این ساختار، تمامی اجزای شهر را در برگرفته و خانه ها نیز ( بافت مسکونی)
هماهنگ با بافت پیرامون واحکام کالبدی شهر می باشد .
آنچه خانه را خانه می کند بر آوردن نیاز های انسانی است و این مهم زمانی اتفاق می افتد که خانه درتعامل مناسب با بستر و زمینه آن یعنی شهر باشد . این نکته به خوبی در طرح محله های مسکونی اردستان مشخص می باشد. این محله ها ، درعین تفکر برای سکونت یک خانواده به طور مستقل ، صحبت از یک خانواده بزرگتر می کنند .

نمود کالبدی تفکر فردی و جمعی در زندگی اجتماعی مردم اردستان
در این مورد ، سلسله مراتب خانواده ، همسایگان ، کوچه ، کو ی ، محله و شهر وجود دارد . طراحی محیط به تبعیت از این تفکر راه به جایی می برد که در طرح یک خانه ، فضای خصوصی ودر طرح دیگر فضاها ، حفظ شرایط اجتماعی ، فرهنگی ، ویکپارچگی فضای اجتماعی مطرح می شود . نقش عوامل اجتماعی و فرهنگی را نه تنها در طرح محله های مسک ونی ، بلکه در کل و جز فضاهای اردستان ( بازار ، حمام ، مرکز محله و فضاهای بین آنها ) می توان مشاهده کرد. بطور کلی هنگامی که یک کل تعین شده باشد اجزا نیز تابعی از آن می گردند . بنابر این ، خانه زیر مجموعه و جزئی ازشهر بوده لذا درتعامل کامل با کلیت (شهر) می باشد . بررسی عوامل ماهوی و ساختاری تغییر مفهوم خانه وشهردر اردستان
شروع تغییرات
شهرها برای استمرار حیات خود علاوه بر موقعیت مناسب به شرایط مساعد طبیعی ، ارتباط فرهنگی و اجتماعی و حیات اقتصادی نیاز دارند . شهرهای قدیمی ایران در ارتباط با عوامل طبیعی ، خود را به نحوی با محیط تطبیق داده اند که گویی بخشی از محیط هستند .

تطبیق بافت قدیم با محیط پیرامون در اردستان همچنین از نظر اجتماعی و فرهنگی کاملا با هم منطبق می باشند . در این شهر ها مردم دارای یک زندگی فردی ( خانوادگی ) و یک زندگی جمعی ( اجتماعی ( اند . ارتباط اجتماعی در یک فضای همسایگی ( محله ) از ویژگی های زندگی در شهر است . از این رو ، مهمترین عامل در شهر سازی ایران بسط و انسجام محیط اجتماعی ، فرهنگی و روابط محله ای است،ولی آنچه امروز مشاهده می شود ، گویای سخنی دیگر است.
” وجود مشکلات در شهرهای امروز بدان معنی است که شاید صنعت وپدیده های صنعتی بین انسان و طبیعت او جدایی افکنده باشد . اگر چه صنعت در نواحی مختلف دنیا نتایج مثبتی را به همراه داشته ولی این امر در کشورهای در حال توسعه همچون ایران موجب بروز عوارض شده که به گونه ای کاملا متفاوت با کشورهای توسعهیافته قد برافراشته است” ۱
ماهیت تغییرات
از جمله دلایلی که باعث بوجود آمدن تغییرات اساسی در شهر اردستان شده ، دستاوردهای ناشی از ورود فن آوری جدیداست . درحقیقت ورود فن آوری و پذیرفتن آن از طرف مردم به عنوان بهترین گزینه از مهمترین دلایل تغییر ماهیت خانه و شهر در اردستان می باشد . بنابر این دستاوردهای حاصل از ورود فن آوری به شهر در روند این تغییرات موثر واقع شده است .
از جمله تاثیراتی که ورود فن آوری در اردستان بر پیکر شهر بجای گذاشته ، تغییر نگرش مردم به زندگی می باشد . از نگاه شهروند امروزی سرعت حرف اول را در زندگی می زند واین که بتواند درعصر ارتباطات به راحتی دسترسی همه جانبه به آنچه در پیرامون خود می گذرد داشته باشد . لذا وقتی می بیند ، کالبدی که در آن قرار گرفته، این امکان را به او نمی دهد ، دست به تغییر و یا حتی تخریب آن زده ، آن گونه که متناسب با نیاز خود بوده ، شکل می دهد .
تاثیر دیگر ورود فن آوری ، تجدد طلبی می باشد . این وضعیت حتی در ابعاد زیبا شناسانه اجتماع تاثیر گذاشته ، به طوری که زندگی در فضای سنتی را نوعی عقب ماندگی دانسته ، لذاسعی در متجدد نشان دادن خود می کنند . از این رو است که نمای سنگ گرانیت با شیشه های رفلکس به نمای کاهگلی (که ریشه دربوم دارد ) ترجیح داده می شود و نوعی تفاخر را ، به همراه دارد .

تقابل دیروز و امروز
عامل موثر دیگر در این روند ، سیاست گذاری های غلط می باشد . در دوره پهلوی سیاست گذاری ها در جهت رواج تجدد بسیار رایج تر بوده و اولین ضربات بر پیکره بافتهای تاریخی ، در این دوره وارد شده است . این روند ، ریشه دردوره های قبل از خود دارد.
. ۱ شیعه ، اسماعیل : “با شهر ومنطقه در ایران” ، تهران ، مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران ، ۱۳۷۸ ،ص ۱۹۳

تخریب بافت قدیم توسط دولت _ پس از انقلاب
ورود و نفوذ تاثیر گذار غرب در ایران از دوره صفوی شروع شد ولی اوج استیصال دولت مردان ایرانی دربرابر غرب به عهد قاجار بر می گردد . لذا در این دوره مقدمات تجدد وتجدد طلبی در ایران آغاز و در دوره پهلوی به اوج خود می رسد . هم زمانی حکومت پهلوی با مدرنیسم ، عامل تسریع روند تجدد طلبی در ایران شد، لذا اردستان نیز همانند هر شهر تاریخی ایران ، از این دست اندازیها مصون نماند و با شروع خیابان کشی در بافت تاریخی ، زمینه حضور معماری جدید فراهم آمد .

ادامه خیابان کشی ها و تخریب بافت
عامل مهم دیگری که دراین تغییرات موثر بوده وهست ، معماران وشهرسازان می باشد . این دسته از افراد جامعه ، به عنوان متخصصان این عرصه ، س ه م بسزایی در روند تغییرات دارند . این قشرکه در ابتدا ، تحصیل کردگان فرنگ بودند ، تحت تاثیر معماری و شهر سازی غرب قرار گرفته ، عاملی برای ترویج تغییرات در جامعه شده اند . متاسفانه امروزه نیز با گذشت چند دهه ازشروع تغییرات ، در ماهیت و محتوای معماری و شهرسازی ایران ، هنوز به نتیجه قاطع ، کارا ومشخص نرسیده اند ونتوانسته اند نتایج معماری گذشته خود را حفظ کرده ، فن آوری را به خدمت گرفته و به زبان امروز بیان کنند . بحران بی هویتی در معماری ایران ونبود افرادی که بتوانند به این چالش خاتمه دهند ، بسیار احساس می شود .

بدون شرح !؟
شاید اصلی ترین دلیل این تغییرات ، نبود جایگزینی مناسب و متانسب با روحیات زمانه امروز بوده و پیدا کردن جایگزین مناسب به عهده این قشر از جامعه می باشد .
به نظر می رسد ، آنچه امروز در مراکز دانشگاهی و محافل تخصصی معماری ما میگذرد به دلیل عدم تولید علم ،نشناختن روح معماری ایرانی ، مصرف گرایی علمی ، تقلید و کپی برداری، سعی در فهماندن چیزی که خود نفهمیده اند ، و غیره نمی تواند پاسخی برای این بحران باشد. بنابراین تغییرات اساسی در این چرخه فرسایشی مورد نیاز می باشد .
عوامل ساختاری
از مهمترین عوامل ساختاری ، عدم هماهنگی بافت قدیم با دست آورهای فن آوری و به ویژه ماشین است .

عدم هماهنگی کالبد خانه های قدیمی اردستان با دستاوردهای حاصل از فن آوری

ماشین ، عامل اصلی شروع تغییرات ، در ساختار بافت می باشد . در جهانی که سرعت حرف اول را می زند ، لاجرم آوردن این پدیده به درون زندگی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد ، بنابراین دست به تغییرات ساختاری در خانه وشهر زده ، آن رامتناسب با وضعیت فعلی خود در می آورد .
پیامد دیگری که به خاطر وجود ماشین حاصل م ی شود ، حذف سلسله مراتب دسترسی موجود در شهر می باشد .
بنابراین شهروند دیگر نمی خواهد برای رسیدن به مقصد ، از کوچه ، گذر، کوی، محله و ….. غیره عبورکند ، تا در کمترین زمان ممکن ، به مکان مورد نظر خود برسد .
عامل موثر دیگردر این تغییرات ، افزایش جمعیت می باشد . بنابراین محدوده بافت قدیم و خانه های آن ، جوابگوی نیاز افراد نمی باشد ، لذا یا باید خانه ها خراب شود و واحدهای بزرگتری ساخته شود و یا دراطراف محدوده بافت به ساخت و ساز جدید بپردازند . متاسفانه گزینه یک در اردستان بیشتر استفاده می شود و از این رو ، خانه های قدیمی تخریب شده و خانه های جدیدی روی آن ساخته می شود .

تخریب خانه های قدیمی و ساخت خانه های جدید روی آن
عامل موثر دیگر در روند این تخریب ، نبود معماران سنتی می باشد . این کمبود باعث شده که اگر کسی تمایل به زندگی در خا ن ه های قدیمی را داشته باشد ، نتواند به خواسته خود برسد . در مورد مرمت و تعمیر خانه های قدیمی ، مشکل پابرجاست . بنابر این امکان ساخت و ساز به شیوه قبلی و نگهداری و مرمت از بناهای فعلی برای عموم مردم امکان پذیر نیست . لذا تسریع روند تخریب بافت قدیم را ممکن می سازد.

نبود معماران سنتی عامل موثر در روند تخریب خانه های قدیمی می باشد
سختی زندگی در خانه های قدیمی و مشکلات سرمایشی ، گرمایشی ، تهویه و ……. از عوامل موثر در عدم رغبت ساکنان ، برای زندگی در این خانه ها بوده ، در نتیجه تخریب خانه ها ی قدیمی را ممکن می شود . مردم امروزه ترجیح می دهند در جایی زندگی کنند ولو با هزینه بیشتر ، که آسایش داشته باشند و دردسری را متحمل نشوند . چون نگهداری خانه های قدیمی با مشکلات فراوان همراه می باشد .

ترک تدریجی خانه های قدیمی به علت سختی زندگی در آنها
عامل موثر دیگر در تخریب این گونه بناها که از پیامدهای ترک تدریجی بافت قدیم می باشد ، حضور افراد کم درآمد و بی بضاعت ، در بافتهای سنتی است . حضور این قشر از جامعه تاثیر بسزایی در نگاه مردم به این دسته از فضاها دارد ، لذا مردم ترجیح می دهند که در جای دیگر زندگی کنند .

حضور افراد بی بضاعت با حداقل امکانات زندگی در بافت قدیم باعث ترک تدریجی مردم از بافت قدیم شده است.
نتیجه گیری:
آنچه بعنوان طرح سوال ، درمقدمه مقاله مطرح شد ، نسبت خانه با شهر بود . درطی دو بخش ، با بررسی نمونه
موردی شهر اردستان ، بر آن شدیم که به این پرسش ، پاسخ دهیم .
از آنجایی که شهر، بعنوان کلیت وبستر کالبدی جامعه بوده ، خانه ، دانه بندیهای اصلی آن را تشکیل می دهد . بنابر
این شهر، حکم کل را داشته و خانه جز می باشد . همانطور که کل جامعیتی مشخص داشته ، جز در قالب آن قرار گرفته و در اینحالت ، از ترکیب جز ، کل بوجود می آید .
این رابطه نسبت خانه با شهر را به صورت کلی بیان می کند . در شهر اردستان ، با توجه به عامل اصلی شکل گیری آن ، یعنی قنات ارونه ، مسیر حرکت آب ، عامل اصلی سازمان دهی فضایی می باشد .
این عامل کالبدی در کنار سایر عوامل اقتصادی ، سیاسی ، جغرافیایی، اجتماعی و فرهنگی در طی قرنهای متمادی به کالبد اردستان شکل داده و خانه های آن با توجه به این وضعیت شکل گرفته است . بنابراین دانه بندی های شهر اردستان ، در تعامل(و نه در تقابل) با شرایط ذکر شده ، بوجود آمده است . از این طرف ، دنیای صنعتی اگر چه برای هر چیز راهی یافته ولی اغلب ، راه حلهای مادی مطرح کرده و عوامل نامرئی زندگی بشرکه در ابعاد روانی ، اجتماعی و فرهنگی مطرح می باشد ، به سویی افکنده است . از این روست که در ارد ستان ، خانه های مسکونی و محله های جدید به دور از حیات اجتماعی ، تنها مانند یک سرپناه عمل می کنند . همچنین عدم سازگاری خانه های قدیمی با نیاز های امروز مردم اردستان ، باعث تخریب تدریجی خانه ها شده ، از آن طرف ، ظهور خانه های جدید به هیچ
وجه در هماهنگی با ب وم نبوده و کالبد مناسبی برای زندگی ، بوجود نیاورده است . در حقیقت ، عدم تعلق خانه های قدیم اردستان
به شهر امروزی و ناسازگاری خانه های جدید با بوم ، نشان داده که هیچ یک از خانه ها با وضعیت امروز اردستان هماهنگ نمی باشند .
در نتیجه ، ایجاد کالب د متناسب با شرایط فعلی اردستان ، تنها راه حل وضعیت کنونی می باشد . لذا خانه های قدیمی باید توانایی هماهنگی با وضعیت جدید را پیدا کنند و خانه های جدید باید هماهنگ با بوم اردستان باشند . از تعامل این دو ، شاهد شهری امروزی ، با کالبدی متناسب نیاز و شرایط مردم اردستان خواهیم بود .
منابع و ماخذ
. ۱ بحرینی ، حسین : “تجدد و فرا تجدد و سپس از آن در شهر سازی” ، تهران ، دانشگاه تهران ، ۱۳۷۸
. ۲ حبیبی، سید محسن : ” از شار تاشهر ” ، تهران ، دانشگاه تهران ، ۱۳۷۸
. ۳) حسنی، عبدالمحمد : ” مسجد اردستان” ؛ در مجله چیستا ،شماره ۴۹
. ۴ سازمان جغرافیایی ارتش جمهوری اسلامی ایران : استان اصفهان ، جلد ۶۰ ، ص ۶
. ۵ سلطان زاده، حسین : “فضای شهری در بافتهای تاریخی ایران “، تهران ، دفتر پژوهشهای فرهنگی ، ۱۳۷۲
. ۶ شیعه ، اسماعیل : “با شهر ومنطقه در ایران” ، تهران ، مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران ، ۱۳۷۸
. ۷ مهندسان مشاور ایوان نقش جهان : “مستند سازی بافت فرهنگی _تاریخی اردستان “، تهران، ۱۳۸۴
.۸ هاشمی ، احسان الله :” اردستان ” ؛ در کتاب شهرهای ایران ، جلد چهار ، به کوشش محمد یوسف کیانی ، تهران ، جهاد دانشگاهی، ۱۳۶۶__